کلمات قصار

*منتخبی از کلمات قصار*

«راه روشن زندگی با مسیر بندگی»

 

 

دومین جشنواره علمی،فرهنگی مولود کعبه

 

تهیه و تنظیم:

 دکتر عظیم پور، استادیار علوم قرآن وحدیث

دکتر قاسم جعفری، عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی

 تهران، مهر 1404

 

 

 

 

 

موضوع1:  روش برخورد با فتنه‌ها

قالَ(ع) : كُنْ فِى الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ؛ لا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ، وَ لا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ. (نهج البلاغه، حكمت1)

واژگان:

اِبْنِ اللَّبُونِ: بچه شتر نر دو ساله

ظَهْرٌ: پشت

ضَرْعٌ: پستان

فَيُحْلَبَ: دوشیده شود

ترجمه:

 در زمان فتنه و تباهکاری مانند بچه شتر نر دوساله باش که نه پشت ]توانایی[ دارد تا بر آن سوار شوند و نه پستانی که از آن شیر بدوشند.

پیام‌ها:

1- از آنجا که اسباب فتنه غالباً مادی است، پس در هر زمانی فتنه وجود دارد. از این رو، آدمی در تمام لحظات و شرایط باید مراقب باشد تا در دام فتنه گران گرفتار نشود.

2- اگر چه مؤمن نیز در هنگام فتنه در میان مردم است و زندگی عادی خود را می‎گذراند؛ ولی نباید خود را ابزار و وسیله فتنه‌گران قراردهد و در جهت منافع آنان گام بردارد.

3. با توجه به شرایط و نوع فتنه باید با آن روبرو شد و از آن به سلامت گذشت.(سکوت یا موضع گیری درست).

 

 

موضوع2:  نکوهش برخی صفات ناپسند( طمع، بیان گرفتاری خویش، مراقبت نکردن از زبان)

وَ قالَ(ع): اَزْرى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ،  وَ رَضِىَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ ضُرَّهُ، وَ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ اَمَّرَ عَلَيْها لِسانَهُ. (نهج البلاغه، حكمت2)

واژگان:

اَزْرى: کوچک و خوار  کرد

اِسْتَشْعَرَ: ملازم (خود) کرد

ذُلِّ: ذلت و خواری       

ضُرِّ: گرفتاری و پریشانی

هانَتْ: خوار شد، سبک شد

أَمَّرَ: حکمران قرار داد، امیر کرد

ترجمه:

کوچک گردانید خود را کسی که طمع و آز را روش خویش قرار داد، و به ذلّت و خواری تن داد کسی که گرفتاری و پریشانی خود را آشکار نمود، و نزد خویش خوار است کسی که زبانش را حکمران خود گرداند.

پیام‌ها:

1- طرح مشکلات نزد کسانی که هیچ توانایی بر حل آن ندارند اثری جز ذلّت و سرافکندگی نخواهد داشت. در اینگونه موارد باید خویشتن‎دار بوده و لب به شکایت نگشاییم.

2- گفتاری که بدون توجه و تفکر بر زبان آید، در بسیاری از موارد موجب خطرهایی می‌شود که انسان قادر به جبران آن نیست.

3- انسان عاقل باید زبانش را در اختیار عقلش قرار دهد، نه اینکه عقلش را در اختیار زبان قرار دهد، که اولی مایه سعادت و دومی اسباب حقارت است.

4- کسی که به دنبال عزت است باید از طمع نمودن و چشم داشتن به اموال دیگران پرهیز نماید.

 

 

موضوع 3= موانع وعوامل رشد و کمال:

 و قال(ع) : الْبُخْلُ عَارٌ وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِي بَلْدَتِهِ وَ الْعَجْزُ آفَةٌ وَ الصَّبْرُ شُجَاعَةٌ وَ الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ.(نهج البلاغه، حكمت3)

واژگان:

جُبن: ترسو بودن

 مَنْقَصَة: کاستی، نقص

 یُخرِس : لال می‌کند

فِطَن : زیرک

 جُنَّةٌ: سپر

 مُقِلُّ: لال می‌کند

ترجمه:

بخل و تنگ چشمی ننگ است، و ترسو بودن نقص و کاستی است و تنگدستی زیرک را از [بیان] حجت و دلیلش لال می‌کند، و آن کس که فقیر است حتی درشهر خود غریب است و عجز و واماندگی آفت و بیچارگی است،‌ و شکیبایی دلاوری است،‌ و زهد دارایی است،‌ و خویشتن‎داری [و دوری از گناهان] سپر است.

پیام‌ها:

 1- ثروت را تنها دارایی‎های مادی نشمریم؛ امور معنوی مانند زهد نیز ثروت هستند.

2- اگر جامعه‎ای می‎خواهد از آسیب‎ها و آفات در امان باشد؛ باید در جهت رفع ناتوانی‎ها، شکوفا شدن ظرفیت‎ها و رشد خودباوری و خودکفایی بکوشد.

3- همیشه واکنش نشان دادن و برخوردهای شدید نشانه شجاعت نیست؛ گاهی باید شجاعت به خرج داده و صبوری کنیم.

4- یکی از مهم ترین راه های ترک رذائل اخلاقی و همچنین کسب فضائل اخلاقی، توجه به آثار و نتایج هر یک از آن ها می باشد.

 

 

موضوع 4 = میراث گرانبها(خشنودی،دانش،ادب، اندیشه)

وَ قال(ع): نِعْمَ الْقَرِينُ الرِّضَى وَ الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ كَرِيمَةٌ وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ(نهج البلاغه، حكمت4)

واژگان:

 قَرِین: همنشین

 حُلَل:جمع حُلّة، زیورها

 مُجَدَّدَةٌ: تازه و نو

مِرْآةٌ: آینه

ترجمه:

 خشنودی [از قضا و قدر الهی] نیکو همنشینی است و علم و دانش میراثی شریف و گرامی است، رفتارهای پسندیده زیورهایی نو و تازه‎اند، و اندیشه، آینه‎ای شفاف و گویاست.

پیام‌ها:

1- شادمانی و انبساط خاطر به قضای خداوند، گویای مقام رضا،برای بنده است . از این رو صاحب چنین مقامی، هرگز لب به شکوه باز نمی‌کند.

2- اما زینت واقعی انسان، ادب اوست.

3- انسان باید با نگریستن در آینه اندیشه، زشتی‌های خود را اصلاح کند.

 

 

موضوع 5=  رازداري،دوام دوستی، تحمل و بردباري

وَ قَالَ(ع): صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ.... (نهج البلاغه، حكمت5)

واژگان:

بَشاشَة: گشاده رویی

حِبالَة: دام

قَبر: پوشنده، محل دفن

الإحتمال: تحمل کردن

ترجمه:

 سینه خردمند مخزن راز اوست، و گشاده‎رویی و خوش‎خویی دام دوستی است، و تحمل سختی‎ها [پوشاننده و] قبر بدی‎ها و عیوب است...

پیام‌ها:

1- رمز موفقیت در زندگی و حفظ موقعیت اجتماعی، رازداری است.

2- برای بقاء و دوام دوستی، مخفی نمودن عیب های دوست، ضروری است.

3- اگر با دیگران، گشاده رو و خوش‎ برخورد باشیم، ارتباط، مؤثر واقع می شود..

4- گشاده‎رویی و بشاشت، همانند دامی است که دل‌ها را صید می‎کند، و آن‏ها را رام و شیفته انسان می‎سازد.

5- برای حفظ و ارتقای عزّت و منزلت اجتماعی خود، باید در برابر ناسازگاری‏ها و ناملایمات، تحمل خود را بالا ببریم.

 

 

موضوع 6= حقیقت اعمال،اثر خودپسندی،اثر صدقه

 و قال (ع): مَن رَضِیَ عن نَفسِهِ کَثُرَ الساخِطُ علیه، و الصدقةُ دواءٌ مُنْجِحٌ، وَاَعمالُ العبادِ فی عاجِلِهم نَصبُ اَعیُنِهِم فی آجِلِهِم. (نهج البلاغه، حكمت6)

واژگان:

الساخِطُ: خشمگین، غضبناک

مُنْجِحٌ : اثرگذار، موفق، کاری

عاجِلِهم: دنیایشان

آجِلِهِم: آخرتشان

پیام‌ها:

1- خودپسندی، برانگیختن خشم دیگران را درپی دارد ، پس متواضع باشیم.

2- «صدقه در راه خدا»، آثاری داردمانند: درمان بیماری‎ها و رفع گرفتاری‎ها‌، توسعه مالی، عمر طولانی و مرگ خوب، حساب آسان و خشنودی و...

3- صدقه تنها جنبه مالی ندارد، ‌بلکه هر کار خوب‌، هر حرکت سازنده، هر اقدام مثبت در حق دیگران صدقه است.

4- بدانیم که در برابر دوربین خدا قرار داریم وتمام اعمال دنیای ما در آخرت مجسم وبرملا می شود پس از هر نوع کار نادرست دوری گزینیم.

 

موضوع 7 : شگفتی های بدن انسان و عبرت پذيري

و قال(ع): اِعجَبُوا لهِذا الإنسانِ یَنظُرُ بِشَحمٍ، و یَتَکلَّمُ بِلَحمٍ،‌و یَسمَع بِعَظمٍ،‌ و یَتَنفَّسُ مِن خَرمٍ!! (نهج البلاغه، حكمت7)

واژگان:

اِعجَبُوا:‌ به شگفت آیید

 بِشَحمٍ: با چربی و پیهی

 بِلَحمٍ: با گوشتی

بعَظمٍ:‌ با استخوانی

 خَرمٍ: شکافی

ترجمه:

 ‌به شگفت آیید برای این انسان که با پیهی [چشم] می‎بیند،‌ و با گوشتی [زبان] سخن می‎گوید و با استخوانی [گوش] می‎شنود،‌ و از شکافی [بینی] نفس می‎کشد.

پيام ها:

1- تفکر و دقت در آفرینش شگفت‏ترین پدیده عالم، دو ثمر دارد:

* اولاً عظمت خالق و آفریدگار را حکایت می‎کند؛ پس باید در برابر عظمت او سر تعظیم فرود آوریم و نعمت‎هایش را شکر بگزاریم؛

* ثانیاً به انسان توجه می‎دهد که چقدر ظریف و ضعیف است؛‌ پس باید از رور و تکبر دست بردارد.

2- یکی از بهترین و مهم ترین راه‌های خداشناسی، معرفت نفس و خودشناسی است.

 

 

موضوع 8 :  مردم داري و معاشرت نيكو با مردم

و قال(ع): خَالِطُوا الناسَ مُخالَطةً اِن مِتُّم مَعَها بَکَوا علیکم، ‌و اِن عِشتُم حَنُّوا اِلیکُم. (نهج البلاغه، حكمت9)

واژگان:

خالِطُوا: معاشرت کنید

 بَکَوا: گریستند (بگریند)

 حَنُّوا:‌ رغبت کردند،‌ مشتاق شدند

مُخالَطةً: معاشرت و رفتار کردن

 عِشتُم:‌ زندگی کردید،‌ زنده ماندید

ترجمه:

 با مردم چنان رفتار و معاشرت کنید که اگر در آن حال مردید، بر شما بگریند،‌ اگر زنده ماندید،‌ خواهان معاشرت با شما باشند.

پیام‌ها:

1- مردمدار باشیم و در غم و شادی دیگران شریک باشیم؛

2- از تنگ‎نظری‎ها و اندیشیدن به منافع شخصی، قومی و حزبی به دور باشیم؛

3- برای برآوردن خواسته‌ها و نیازمندی‏های مردم، احساس مسئولیت داشته باشیم؛

4- در برابر رفتارهای نامناسب و اشتباه مردم، صبوری و تحمل از خود نشان دهیم.

5- یک مسلمان باید طوری زندگی کند که وجود یا عدم وجود او برای مردم محسوس و با اهمیت باشد.

 

 

موضوع 9:  ناتوان ترین مردم(مهارت وتوانمندي در پيوند دوستي)

 و قال(ع) :‌ اَعجَزُ الناسِ مَن عَجَزَ عن اِکتِسابِ الاِخوانِ، و اَعجَزُ مِنهُ مَن ضَیَّعَ مَن ظَفِرَ بِه مِنهُم. (نهج البلاغه، حكمت11)

 واژگان:

اَعجَزُ: ناتوان ترین

اِکتِساب: به دست آوردن

ضَیَّعَ: تباه ساخت، ضایع کرد

ظَفِرَ: پیروز شد (‌در اینجا: به دست آورد)

ترجمه:

ناتوان‎ترین مردم کسی است که از دوست‎‎یابی ناتوان باشد و ناتوان‎تر از او کسی است که دوست یافته را از دست بدهد.

پیام‌ها:

1- به دست آوردن دوست خوب که بتوان او را برادر خواند، خود به خود به دست نمی‏آید؛‌ بلکه توانمندی و تلاش می‎خواهد.

2- امام(ع) به دوست شدن سفارش نکرده است؛ بلکه از اکتساب و به دست آوردن دوست سخن یاد کرده است. پس بکوشیم تا هنر و توانمندی دوست‎یابی را به دست آوریم.

 

 

موضوع 10:  مذمت مقدس نمایان بی تفاوت

 و قال علیه السلام: فِي الذِینَ اعتَزَلوُا القِتالَ مَعَهُ: خَذَلوُا الحَقَّ و لَم یَنصُرُوا الباطِلَ. (نهج البلاغه، حكمت12)

واژگان:

اِعتَزَلُوا:‌ کناره ‎گیری کردند

 القِتالَ: جنگیدن

خَذَلُوا: رها کردند

 لم یَنصُرُوا: یاری نکردند

ترجمه:

آن حضرت درباره کسانی که در جنگ او را یاری نکردند، فرمود: حق را رها ساختند و باطل را یاری نکردند.

پیام‌ها:

1- باید به همه لوازم تعهدات و رفتارهایمان پایبند باشیم، به ویژه تعهدات مهم اجتماعی.

2- خواص در صحنه‎های مهم و سرنوشت‎ساز جامعه باید باشجاعت و به صورت شفاف موضع‎گیری کرده و جبهه حق را یاری کنند، تا دیگران نیز قضاوت روشنی از او داشته باشند.

3- یاری نکردن حق به نوعی حمایت از جبهه باطل است.

4- نباید انجام برخی رفتارها یا ترک برخی رفتارها ، موجب تضعیف حق و تقویت باطل شود.

5-  ما انسان ها با اعمال خود از جمله شکرگذاری یا ناسپاسی می توانیم نعمت های الهی را جلب و یا دفع کنیم.

 

 

موضوع 11: شکر نعمت، عامل گسترش نعمت‌ها

 و قال علیه السلام: اِذَا وَصَلَتْ اِلَیْکُمْ اَطْرَافُ النِّعَمِ فَلاَ تُنَفِّرُوا اَقْصَاهَا بِقِلَّةِ الشُّکْرِ(نهج البلاغه، حكمت13)

واژگان :

وَصَلَتْ: رسید

فَلاَ تُنَفِّرُوا: پس دور نکنید    

اَطْرَاف: گوشه‌ها، کنارها

 اَقْصَاهَا:اواخرش، نهایتش

ترجمه:

 هر گاه مقدمات نعمت‎ها به شما رسيد، نهايت آن را با كمى شكر از خود مرانيد.

پیام‌ها :

1- رمز فراوانی و دوام نعمت، شکرگزاری است. در انجام شکر گذاری کوتاهی نکنیم.

2- به جای شکوه و شکایت از نداشته ها، نسبت به داشته ها شاکر و قدردان باشیم.**

**( وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ(ابراهیم/7)= و (همچنین به خاطر بیاورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است!»

 

 

موضوع 12: شناخت پايه هاى ایمان

 وَ سُئِلَ عليه‌السلام عَنِ اَلْإِيمَانِ فَقَالَ  اَلْإِيمَانُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى اَلصَّبْرِ وَ اَلْيَقِينِ وَ اَلْعَدْلِ وَ اَلْجِهَادِ...(نهج البلاغه، حكمت31)

واژگان:

دَعَائِمَ: جمع دعامة، پایه ها ، ارکان، ستون ها

ترجمه:

ايمان بر چهار پايه استوار است: صبر، يقين، عدل و جهاد

پیام:

1- ایمان ،اعتقاد درونی است که نشانه هایی دارد باید آشکار گردد.

2-اعتقاد درونی و باورداشت(ایمان) با استقامت و پایداری در مسیر بندگی،اجرای عدالت و مجاهدت در راه خدا، معنا پیدا می کند.

 

موضوع13: پیامدهای زیاده روی و دور اندیشی در امور

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  ثَمَرَةُ اَلتَّفْرِيطِ اَلنَّدَامَةُ وَ ثَمَرَةُ اَلْحَزْمِ اَلسَّلاَمَةُ (نهج البلاغه، حكمت181)

واژگان:

اَلتَّفْرِيطِ:زیاده روی

اَلْحَزْمِ:دوراندیشی

ترجمه:

 حاصل كوتاهى، پشيمانى، و حاصل دورانديشى، سلامت است

 

 

موضوع 14:  اهمیت مشورت، سرانجام خودرأيي

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  مَنِ اِسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ اَلرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا (نهج البلاغه، حكمت161)

ترجمه:

 هر كس خود رأى شد به هلاكت می رسد و هر كس با ديگران مشورت كرد، در عقل‌هاى آنان شريك می شود

 

 

موضوع15:  ارزش قناعت

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  اَلْقَنَاعَةُ مَالٌ لاَ يَنْفَدُ. (نهج البلاغه، حكمت57)

ترجمه:

 قناعت، ثروتى است كه پايان نمي پذيرد.

 

 

موضوع 16: روش برخورد با متجاوز( بزنيد، مي خوريد)

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  رُدُّوا اَلْحَجَرَ مِنْ حَيْثُ جَاءَ فَإِنَّ اَلشَّرَّ لاَ يَدْفَعُهُ إِلاَّ اَلشَّرُّ. (نهج البلاغه، حكمت314)

واژگان:

رُدُّوا: بازگردانيد

 اَلْحَجَرَ: سنگ، پرتابه

لاَ يَدْفَعُهُ: دورش نمي كند

ترجمه:

سنگ را از همان جايى كه دشمن پرت كرده، باز گردانيد، كه شر را جز شر پاسخى نيست.

پيام ها:

1- در مقابل شرارت و ظلم نبايد تسليم شد.

2- ايستادگي درمقابل ظالم وشرورو مقابله به مثل، درس استقامت و پايداري است.

 

 

موضوع 17: ارزش حلم و بردبارى

 وَ قَالَ عليه‌السلام: أَوَّلُ عِوَضِ اَلْحَلِيمِ مِنْ حِلْمِهِ أَنَّ اَلنَّاسَ أَنْصَارُهُ عَلَى اَلْجَاهِلِ. (نهج البلاغه، حكمت206)

ترجمه:

 نخستين پاداش بردبار از بردبارى‌اش آن كه مردم در برابر نادان، پشتيبان او خواهند بود

 

 

موضوع 18:  مهارت زندگي در ضرورت مراقبت از زبان و كنترل كلام

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  اَلْكَلاَمُ فِي وَثَاقِكَ مَا لَمْ تَتَكَلَّمْ بِهِ فَإِذَا تَكَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فِي وَثَاقِهِ فَاخْزُنْ لِسَانَكَ كَمَا تَخْزُنُ ذَهَبَكَ وَ وَرِقَكَ فَرُبَّ كَلِمَةٍ سَلَبَتْ نِعْمَةً وَ جَلَبَتْ نِقْمَةً. (نهج البلاغه، حكمت381)

واژگان:

فِى وَثاقِكَ: در بند توست، يعنى سخن را تا باز نگفته اى در بند توست، ولى همين كه گفته شد، تو در بند آن هستى.

أخْزُن: (زبانت را) حفظ كن، نگهدار.

الْوَرِق: نقره، سكه نقره.

ترجمه:

 سخن در بند توست، تا وقتی که آن را نگفته باشى، و چون گفتى، تو در بند آنى ، پس زبانت را نگهدار چنانكه طلا و نقره خود را نگه مى‌دارى، زيرا چه بسا سخنى كه نعمتى را طرد يا نعمتى را جلب كرد

 

 

موضوع 19: اهمیت بردباری

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  اَلْحِلْمُ عَشِيرَةٌ. (نهج البلاغه، حكمت418)

ترجمه:

 حلم و بردبارى، خويشاوندى است

 

 

موضوع 20: وحدت، همدلی، اتحاد مقدس،رهیز از تفرقه

‌وقال علیه السلام: ....وَ عَلَيْكُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ اَلتَّبَاذُلِ وَ إِيَّاكُمْ وَ اَلتَّدَابُرَ وَ اَلتَّقَاطُعَ .... (نهج البلاغه، نامه 47)

ترجمه:

بر شما باد به پيوستن با يكديگر، و بخشش همديگر، مبادا از هم روى گردانيد، و پيوند دوستى را از بين ببريد.

 

 

موضوع 21: پيامد كنار گذاشتن دو فريضه امر به معروف و نهي از منكر

...لاَ تَتْرُكُوا اَلْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنَّهْيَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ فَيُوَلَّى عَلَيْكُمْ شِرَارُكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَكُمْ... (نهج البلاغه، نامه 47)

ترجمه:

 امر به معروف و نهى از منكر را ترك نكنيد كه بدهاى شما بر شما مسلّط‍‌ مى‌گردند، آنگاه هر چه خدا را بخوانيد جواب ندهد.

 

 

موضوع 22: اهمیت و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر

وَ مَا أَعْمَالُ اَلْبِرِّ كُلُّهَا وَ اَلْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ عِنْدَ اَلْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنَّهْيِ عَنْ اَلْمُنْكَرِ إِلاَّ كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ. (نهج البلاغه،حكمت374)

ترجمه:

و تمام كارهاى نيكو، و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهى از منكر، چونان قطره‌اى بر درياى موّاج و پهناور است

 

 

موضوع 23:  ارزش صبر، زهد، ورع وخشنودی خدا

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  اَلْعَجْزُ آفَةٌ وَ اَلصَّبْرُ شَجَاعَةٌ وَ اَلزُّهْدُ ثَرْوَةٌ وَ اَلْوَرَعُ جُنَّةٌ وَ  نِعْمَ اَلْقَرِينُ اَلرِّضَى.( نهج البلاغه، حکمت4)

ترجمه:

ناتوانى، آفت و شكيبايى، شجاعت و زهد ثروت و پرهيزكارى سپر نگه دارنده است و چه همنشين خوبى است راضى بودن و خرسندى.

 

 

موضوع24: تشویق به جديت در كار و تلاش، استقامت و پايداري در ناملايمات و خودنگه داري

اَلْعَمَلَ اَلْعَمَلَ ثُمَّ اَلنِّهَايَةَ اَلنِّهَايَةَ وَ اَلاِسْتِقَامَةَ اَلاِسْتِقَامَةَ ثُمَّ اَلصَّبْرَ اَلصَّبْرَ وَ اَلْوَرَعَ اَلْوَرَعَ. (نهج البلاغه، خطبه 176)

ترجمه:

( توصيه مي كنم شما رابه)عمل صالح! عمل صالح! سپس آينده نگرى! آينده نگرى! و استقامت! استقامت! آنگاه، بردبارى! بردبارى! و پرهيزكارى! پرهيزكارى

 

 

موضوع 25: روش پاسخ به نيكى و احسان‏ دیگران

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  إِذَا حُيِّيتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بِأَحْسَنَ مِنْهَا وَ إِذَا أُسْدِيَتْ إِلَيْكَ يَدٌ فَكَافِئْهَا بِمَا يُرْبِي عَلَيْهَا وَ اَلْفَضْلُ مَعَ ذَلِكَ لِلْبَادِئِ. (نهج البلاغه، حكمت 62)

ترجمه:

 چون تو را ستودند، بهتر از آنان ستايش كن و چون به تو احسان كردند، بيشتر از آن ببخش. به هر حال پاداش بيشتر از آن آغاز كننده است.

 

 

موضوع 26:  ميزان ارزش انسان ها

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  قِيمَةُ كُلِّ اِمْرِئٍ مَا يُحْسِنُهُ. (نهج البلاغه، حكمت 81)

ترجمه:

 ارزش هر كس به مقدار دانايى و تخصّص اوست

 

 

موضوع 27: مفهوم سخاوت واقعى

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  اَلسَّخَاءُ مَا كَانَ اِبْتِدَاءً فَأَمَّا مَا كَانَ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَحَيَاءٌ وَ تَذَمُّمٌ . (نهج البلاغه، حكمت 53)

واژگان:

اَلسَّخَاءُ:سخاوت،بخشش

اِبْتِدَاءً:قبل از درخواست و روزدن

عَنْ مَسْأَلَةٍ:پس از درخواست و روزدن

تَذَمُّمٌ: دوري از مذمت

ترجمه:

سخاوت آن است كه تو آغاز كنى، زيرا آنچه با درخواست داده مى‌شود يا از روى شرم و يا از بيم شنيدن سخن ناپسند است.

 

موضوع 28: ياد معاد،قناعت واز خدا راضي بودن،ازنشانه های خوشبختی

 وَ قَالَ عليه‌السلام:  طُوبَى لِمَنْ ذَكَرَ اَلْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ وَ رَضِيَ عَنِ اَللَّهِ.( نهج البلاغه، حكمت 44).

ترجمه:

 خوشا به حال كسى كه به ياد معاد باشد، براى حسابرسى قيامت كار كند، با قناعت زندگى كند، و از خدا راضى باشد

 

 

موضوع 29: عفت و پاكدامني، معيار ارزش انساني

عنه عليه السلام : مَا المُجاهِدُ الشَّهيدُ في سَبيلِ اللّه  بِأَعظَمَ أجرا مِمَّن قَدَرَ فَعَفَّ . لَكادَ العَفيفُ أن يَكونَ مَلَكا مِنَ المَلائِكَة».(نهج البلاغة : الحكمة 474).

ترجمه:

 مجاهد شهيد در راه خداوند ، با اجرتر نيست از كسى كه بتواند پاك دامنى پيشه سازد . پاك دامن ، نزديك است فرشته اى از فرشتگان باشد.

 

 

موضوع30: مدیریت درست زمان و استفاده بهینه از ساعات زندگی

و قال عليه السّلام: «لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ سَاعَاتٍ فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ وَ سَاعَةٌ يَرُمُّ مَعَاشَهُ وَسَاعَةٌ يُخَلِّي بَيْنَ نَفْسِهِ وَ بَيْنَ لَذَّتِهَا فِيمَا يَحِلُّ وَ يَجْمُلُ...». (نهج البلاغة : الحكمة 382).

واژگان:

يَرُمُّ: اصلاح ميكند.الْمَرَمَّة: اصلاح كردن.

الْمَعاد: آخرت.

يَحِلُّ : حلال می باشد(درشرع)

يَجْمُلُ: زیبا و پسندیده می باشد (در عرف)

 ترجمه:

مؤمن بايد شبانه روز خود را به سه قسم تقسيم كند، زمانى براى نيايش و عبادت پروردگار، و زمانى براى تأمين هزينه زندگى، و زمانى براى واداشتن نفس به لذّت هايى كه حلال و مايه زيبايى است. ..

 پیام ها:

1- تقسیم ساعات در طول شبانه روز باعث نظم است که فواید بسیاری دارد.

2- ارتباط با خدا باید سرخط و اصل زندگی باشد.

3- در کنار عبادت و تلاش و کار باید تفریح و استفاده از زیبایی های زندگی نیز باشد.

 

 

موضوع 31:  اميدواري و صبر و استقامت از توصيه هاي مورد تأكيد امام عليه السلام براي سعادت در زندگي

وَ قَالَ (علیه السلام): ...لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ؛ وَ لَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ...وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ، فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ، وَ لَا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ، وَ لَا [خَيْرَ] فِي إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ. (نهج البلاغة : الحكمة 82).

ترجمه:

هيچ يك از شما جز به پروردگار خود اميد نبندد و از چيزى جز گناه خود نترسد ...

بر شما باد به شكيبايى، زيرا شكيبايى نسبت به ايمان چون سر است نسبت به بدن، در بدنى كه سر نباشد، خيرى نيست و در ايمانى كه با شكيبايى همراه نباشد خيري وجود ندارد..

پيام:

1- يكي از اساسي ترين پايه هاي فضائل و كمالات، صبراست.

2- مسبب الاسباب خداست وهمه چیز به فرمان او و رشته تمام امور در قبضه قدرت اوست.پس تنها به او اميدوارباشيم.

3- ترس از گناه، نجابت و سعادت در پي دارد.

4- لطايف ادبي:

مدار اميد جز از پروردگارت          مترس از هيچ چيزى جز گناهت       

شما را صبر مى بايد مكرّر         كه ايمان را چه سر باشد ز پيكر      

تن بى سر ندارد خير همراه          چه ايمانى كه صبرش نيست همراه

 

 

موضوع 32: اختلاف و تفرقه و نفی وحدت، مانع سعادت ملت ها

«اِیاکُمْ وَالْفُرقَةَ»:بپرهیزید از تفرقه و جدایی

«اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ لَمْ یعْطِ اَحَداً بِفُرْقَةِ خَیراً» (نهج البلاغة، خطبه 127)

ترجمه:

 خداوند سبحان احدی را با تفرقه به خیر و سعادت نرساند.

پيام:

1- تکامل اجتماعات در پرتو وحدت و همبستگی ملی و سازگاری آحاد آن اجتماعات با همدیگر است.

2- خیر و سعادت هر جامعه در ترک تفرقه است.

 

 

موضوع 33= نقش ولايت و رهبري در جامعه

«وَ مَكَانُ الْقَیمِ بِالْأَمْرِ مَكَانُ النِّظَامِ مِنَ الْخَرَزِ یجْمَعُهُ وَ یضُمُّهُ، فَإِنِ انْقَطَعَ النِّظَامُ تَفَرَّقَ الْخَرَزُ وَ ذَهَبَ ثُمَّ لَمْ یجْتَمِعْ بِحَذَافِیرِهِ أَبَداً»؛( نهج البلاغة، خطبه ۱۴۶)

واژگان:

الْقَیّمِ بِالْأَمْر:رهبرو زعیم

النِّظَامِ مِنَ الْخَرَزِ:نخ و رشته تسبیح(عامل پیوستگی دانه های تسبیح می شود)

بِحَذَافِیرِهِ:الحذافیر: جمع حُذفور و حِذفار، کناره های چیزی، نواحی، اطراف

ترجمه:

مکان و جایگاه زمامدار دین و حکمران مملکت، جایگاه بند تسبیح نسبت به دانه هاست که آن ها را جمع آوری و به یک دیگر ضمیمه می کند. پس هنگامی که بند تسبیح بگسلد، دانه ها متفرق شده، هر یک به گوشه ای پراکنده می شوند و دیگر هرگز نمی توان اطراف آن ها را جمع آور نمود.

پیام:

1- این یک حقیقت تردید ناپذیر است که نظام و قوام یک جامعه، به اتحاد بین امت و رهبر آن جامعه بستگی دارد.

2- رمز موفقیت یک جامعه  در تمام عرصه ها، حماین و شتیبانی از پیشوا و رهبر جامعه است.

3-بهترین نوع انسجام و وحدت، وحدتی است که محور آن، امام و پیشوای صالح جامعه باشد.

4- مهم ترین عامل استحکام امت و حکومت اسلامی و بزرگ ترین سد نفوذ در مقابل دشمنان اسلام، اطاعت امت از امامت و روشنگری های رهبری است.

 

 

موضوع 34: بیان توحید الهی

«أَوَّلُ الدِّینِ مَعْرِفَتُهُ وَ کَمَالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِیقُ بِهِ وَ کَمَالُ التَّصْدِیقِ بِهِ تَوْحِیدُهُ وَ کَمَالُ تَوْحِیدِهِ الْإِخْلَاصُ لَهُ ...( نهج البلاغه، خطبه1).

ترجمه:

سر آغاز دین، خداشناسی است، و کمال شناخت خدا، باور داشتن، او، و کمال باور داشتن خدا، شهادت به یگانگی اوست و کمال توحید (شهادت بر یگانگی خدا) اخلاص است....

 

 

موضوع 35: نشانه هاى ايمان واقعی

وَ قَالَ (عليه السلام): الْإِيمَانُ أَنْ تُؤْثِرَ الصِّدْقَ حَيْثُ يَضُرُّكَ عَلَى الْكَذِبِ حَيْثُ يَنْفَعُكَ، وَ أَلَّا يَكُونَ فِي حَدِيثِكَ فَضْلٌ عَنْ عَمَلِكَ، وَ أَنْ تَتَّقِيَ اللَّهَ فِي حَدِيثِ غَيْرِكَ.( نهج البلاغه، حکمت 458 )

 واژگان:

فَضْلٌ: فزونی، زیادت

حَدِيثُ الْغَيْر: سخن گفتن در باره ديگران، مقصود غيبت و افتراء و... است.

 ترجمه:

نشان ايمان اين است كه راست را برگزينى، هر چند به زيان تو بود، بر دروغى كه سود تو در آن است. و گفتارت از علمت افزون نيايد و از خداى بترس هنگامى كه سخن از ديگرى مى گويى.

پیام:

1- صدق و راستى از نشانه هاى ايمان به خدا و روز قيامت است.

2- برای مؤمن واقعی  منافع مادى دنیا ارزشی ندارد.

3-برا مؤمن واقعی صداقت و راستى در هر حال که باشد بهترین نوع منفعت است.

 

 

موضوع 36:ویژگی های صاحبان بصیرت

. .. فَاِنّمَا الْبَصیرُ مَنْ سَمِعَ فَتَفَکر وَ نَظَرَ فَاَبْصَرَ وانتفَع بِالْعِبَرِ ثُمَّ سَلَک جَدَداً واضِحاً یتجَنَّبُ فیهِ الصَّرْعَةَ فِی الْمَهاوی وَ الضَّلالَ فِی الْمَغاوی(نهج البلاغه، خطبه 153)

واژگان:

الْعِبَرِ: عبرت ها

سَلَک: پیمود

 جَدَداً:راه های روشن

الْمَهاوی: جمع المهواة: پرتگاه ها

المَغَاوِي: جمع مغواة، شبهاتى كه انسان را به راه غير حق بكشاند.

ترجمه:

 بینا کسی است که از پی شنیدن بیندیشد و با هر نگاه، بینش نو یابد و از عبرت ها همواره سود برد، و سپس در راهی روشن و هموار به پیش رود و خویشتن خویش را از سقوط در پرتگاه ها و گمراهی در کژ راهه ها و بیغوله ها نگاه دارد.

پیام ها:

1 گوش شنوا و اندیشه توانا، از مهمترین عوامل بصیرت است.

2-بصیرت و روشنگری، مردم وجامعه را از لزشگاه ها  و پرتگاه ها نجات می دهد.

 

 

موضوع 37: ظلم ستیزی، حمایت از مظلوم وستمدیده،صلح ودوستی بین مردم

... كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وَلَدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ ...(نهج البلاغه، نامه 47)

واژگان:

خَصْماً : دشمن

عَوْناً: یاور

صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ: اصلاح و آشتی بین مردم

ترجمه:

دشمن ستمگر و يار ستمديده باشيد. شما و همه فرزندان و خاندانم و هر كه اين وصيتم به او مى‏رسد را به تقواى الهى، و نظم در زندگى، و اصلاح بين مردم سفارش مى‏كنم، چرا كه از جد شما (صلّى اللّه عليه و آله) شنيدم مى‏فرمود: «اصلاح ذات البين از عموم نماز و روزه بهتر است».

پیام:

1- این بخشی از وصیت نامه امام در واپسین لحضات زندگی است.

2- ظلم ستیزی و یاری رساندن به مظلوم از مهمترین ددده های امام بوده است.

3- از مهم ترین عوامل پیشرفت جامعه وتوان مقابله با دشمنان، وحدت، همدلی و انسجام بین مردم است.

 

ومن الله التوفیق